کودک آزاری نویسنده : پروانه صفایی مقدم ، دکتر روانشناس

کودک آزاری نویسنده : پروانه صفایی مقدم ، دکتر روانشناس

کودک آزاری نویسنده : پروانه صفایی مقدم ، دکتر روانشناس

کودک آزاری نویسنده : پروانه صفایی مقدم ، دکتر روانشناس
کودک آزاری نویسنده : پروانه صفایی مقدم ، دکتر روانشناس

دکتر پروانه صفایی مقدم ، روانشناس خوب ، روانشناس خوب زن

“کودک آزاری” عبارت است از هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک طفل شود، برخی از این آثار می‌تواند مخفی باشد. ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیر زمین اشکال مخفی کودک آزاری است.

تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به کودک هم از انواع کودک آزاری فیزیکی است که علائم آن قادر به ردیابی است.

 

“کودک آزاری” مربوط به طبقه خاصی نمی‌شود و فقر فرهنگی به اندازه فقر اقتصادی می‌تواند در آن خطر آفرین باشد، به نحوی که مسئله کودک آزاری در بین افراد تحصیلکرده و با بضاعت مالی خوب هم دیده می‌شود.

در این میان باید توجه داشت که ” کودک آزاری” با “تنبیه بدنی” متفاوت است. با تنبیه به کودک می‌فهمانند که باید رفتار خود را اصلاح کند؛ اما متاسفانه به علت عدم آگاهی و همچنین نقض قانونی بسیاری از پدران و مادران به بهانه تنبیه کودکان خود را در معرض هر گونه آسیب روحی و روانی قرار می‌دهند.

بدرفتاری با کودکان معمولاً در چهار حوزه مورد بررسی قرار می گیرد؛ کودک آزاری جسمی (physical child abuse)، کودک آزاری عاطفی (emotional child abuse)، کودک آزاری جنسی (sexual child abuse) و غفلت (neglect).

انواع کودک آزاری 

بد رفتاری با کودکان معمولا در چهار حوزه مورد بررسی قرار می گیرد .

۱-کودک آزاری جسمی                  physical  chil  abuse

۲- کودک آزاری عاطفی         emotional child abuse 

۳- کودک آزاری جنسی          sexual   child   abuse  

۴- غفلت ( بی توجهی )             neglect  

۱-کودک آزاری جسمی  :به طور کلی کودک آزاری آسیبی که مواردی چون ضربه زدن ، داغ کردن با کبریتو سیگار سوزاندن ، آسیب رساندن به سر ، شکستگی ، آسیبهای درونی ، زخمی کردن ، گاز گرفتن ، یا هر شیوه دیگری از آسیب جسمانی را شامل می شود

۲- کودک آزاری عاطفی : بد رفتاری های عاطفی آسیبی اساسی و قابل توجه است که کارکرد های روانشناختی رفتار و رشد کودک را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد و طرد و محرومیت عاطفی ، بر خورد خشونت آمیز خانواده ، انتقاد ، تحقیر و انتظارات نا مناسب از کودک ، کودک آزاری عاطفی تلقی می شود . بد رفتاری عاطفی معمولا بابد رفتاری جسمی و کلامی همراه است .

۳- کودک آزاری جنسی : تماس یا تعامل بین کودک و فرد بزرگسال ، هنگامی که از کودک برای تحریک جنسی استفاده می شود . دامنه و یعنی دارد که شامل مواردی چون نمایش آلت تناسلی فرد بزرگسال به کودک ، مجبور کردن کودک به نشان دادن آلت تناسلی خود به فرد بزرگسال و…

۴- غفلت :  عبارت است از حذف یا نا دیده گرفتن کودک که ممکن است با آزار بدنی همراه باشد ، غفلت به منزله الگوی پایداری است که بیانگر رابطه متقابل و اندک والدین و مراقبان با کودک ، حذف و عدم تامین نیازهای اولیه جسمی کودک مثل تغذیه –بهداشت –پوشاک –تربیت و اراز عشق و علاقه می باشد .

دو مورد دیگر هم که معمولا به عنوان کودک آزاری تلقی می شوند عبارتند از :

۵- بهره کشی اقتصادی : والد یا مراقبان برای کسب در آمد فشار زیادی به کودک خود تحمل می کنند ، در حالی که در مورد نحوه خرج کردن آن هیچ گونه اختیاری به آنرا نمی دهند .

۶- بد رفتاری آموزشی : فشار و آسیبهای احتمالی که از طریق نظام آموزشی ، معلمان ، شیوه های تدریس ، محتوای کتابها و… در کودکان ایجاد می شود . تاکید بر نمره گرایی . نادیده گرفتن تفاوتهای فردی . ایجاد رقابتهای شدید ، ایجاد فشار روانی بر کودک به علت انتظارات بیش از حد در این حوزه قرار می گیرد .                                  آثار و پیامدهای کودک آزاری : 

مطالعات متعدد آثار اولیه دراز مدت کودک آزاری را در قربانیان نشان داده است . آثار اولیه ممکن است شامل ترسهای شدید –اضطراب –احساس گناه –افسردگی –مشکلات بین فردی و رفتارهای نا مناسب –نا کامی –واکنشهای منفی رفتاری –مبارزه منفی –عدم احساس امنیت –معلولیتهای جسمی و ذهنی ( ایجاد نقصهای دائم یا موقت ) افسردگی –پرخاشگری –کمبود اعتماد به نفس –خود کشی –خود آزاری . علاوه بر نتایج فوری جسمی –روانی کودکانی که قربانی خشونت خانواده هستند مستعد رخی مشکلات رشدی می شوند . نوزادانی که با آنرا بد رفتاری می شود به احتمال زیاد نسبت به مادران خود به طور مضطرب دلبسته می شوند در حالی که کودکان عادی چنین نیستند .

از لحاظ عاطفی این کودکان منزوی و منفعل هستند یا پرخاشگری و رفتار های مخالفت آمیز بروز می دهند .

آسیب مغزی –نا توانی در یادگیری –عقب ماندگی ذهنی –عقب ماندگی ثانویه –رفتار های ضد اجتماعی و پر خاشگرانه –بزهکاری و رفتار و رفتار مجرمانه بزرگسالی از جمله آثار کودک آزاری است .

توجه به آثار کوتاه مدت و بلند مدت کودک آزاری در ارائه طرح در مانی مناسب از اهمیت بسیار بر خوردار است و نتایج مورد آزار قرار گرفتن یک کودک بر اساس شدت آزار و محیط پیرامئنکودک متفاوت است . اگر محیط اجتماعی یا خانواده یا مدرسه پرورش دهنده و حمایت کنندهباشد احتمالا کودک نتیجه یا برونداد بهتری خواهد داشت .               مشاهده هرگونه رفتار مضطرب در کودک که ممکن است با رفتارهای مانند گربه و بدخلقی نیز همراه باشد، می توان بیانگر کودک آزاری باشد.این اضطراب می تواند روی عملکرد رفتاری”، شخصیتی و درسی کودک تاثیر منفی بگذارد.

۳- گوشه گیری و سکوت
بعضی از کودکان ذاتا ساکت هستند اما اگر کودکی پیش از این بچه ای گوشه گیر و ساکت نبوده و از مقطعی به بعد گوشه گیر و ساکت شود، می توان به مسأله کودک آزاری مشکوک شد.
۴- کاهش اعتماد به نفس
افت تحصیلی، تغییر در رفتار کودک در ارتباط با والدین و همسالان که نشانگر کاهش اعتماد به نفس کودک باشد، باید والدین را به مساله کودک آزاری حساس کند در واقع کودکی که تا پیش از این برای حضور در جمع و بیان نیازهای فردی و اجتماعی اش مشکلی نداشته اما در بیان این نیازها دچار مشکل شده، یعنی اینکه مساله ای در کارت است.
۵- فرار از جمع بزرگترها
بعضی از کودکان ذاتا از حضور در جمع هراس دارند. برخی دیگر از حضور در جمع خجالت می کشند اما گروهی از کودکان هم بدون ترس یا خجالت در جمع حاضر می شوند. اگر کودکی هیچ خجالتی از جمع نداشته باشد اما از یک مقطع زمانی به بعد از حضور در جمع بزرگسالان اکراه داشت، مشکوک شوید. ممکن است این کودک آزار دیده باشد.
۶- بی اعتمادی به بزرگسالان
برای همه والدین پیش آمده که فرزندشان را نزد اقوام یا دوستان بگذارند. برای این منظور نیز اغلب افراد مورد اعتماد انتخاب می شوند. بچه ها نیز معمولا با آغوش باز ماندن در خانه این اقوام و دوستان را به رفتن به مهد کودک و … ترجیح می دهند اما اگر فرزند شما نسبت به ماندن در خانه اقوام اکراه داشت،این یعنی اینکه کودک با مشکلی روبرو شده است. به این مساله حساس شوید که چرا فرزندتان که تا پیش از این به راحتی در خانه افراد مورد نظر شما می ماند، دیگر حاضر به بودن در کنار آنها نیست؟
۷- بازی ها با موضوع جنسی
به بازی ها، جمله ها و شیوه رفتاری که فرزندتان در بازی هایش با همسالان به کار می گیرد، دقت کنید. اگر چه این مساله یکی از موضوع هایی است که بچه ها نسبت به آن کنجکاو هستند اما این کنجکاوی حد و اندازه ای دارد. اگر بیشتر بازی ها، تمرکز و توجه فرزندتان معطوف به این مساله است، نگران شوید این زنگ خطری برای کودک آزاری است.
۸- خشونت
در بازی خشونت در بازی، نشانه دیگری برای کودک آزاری است. این خشونت به صورت بارز در رفتارهای کودک با همبازی هایش دیده می شود.
۹- کابوس شبانه
کودک دچار این مشکل، یعنی دچار آزار شده است.
۱۰- نارسایی رشد
نقص و اختلال در رشد کودکانی که در دوره رشد قرار دارند، می تواند زنگ خطری برای مساله کودک آزاری باشد.                                                            آثار و پیامدهای کودک آزاری : 

مطالعات متعدد آثار اولیه دراز مدت کودک آزاری را در قربانیان نشان داده است . آثار اولیه ممکن است شامل ترسهای شدید –اضطراب –احساس گناه –افسردگی –مشکلات بین فردی و رفتارهای نا مناسب –نا کامی –واکنشهای منفی رفتاری –مبارزه منفی –عدم احساس امنیت –معلولیتهای جسمی و ذهنی ( ایجاد نقصهای دائم یا موقت ) افسردگی –پرخاشگری –کمبود اعتماد به نفس –خود کشی –خود آزاری . علاوه بر نتایج فوری جسمی –روانی کودکانی که قربانی خشونت خانواده هستند مستعد رخی مشکلات رشدی می شوند . نوزادانی که با آنرا بد رفتاری می شود به احتمال زیاد نسبت به مادران خود به طور مضطرب دلبسته می شوند در حالی که کودکان عادی چنین نیستند .

از لحاظ عاطفی این کودکان منزوی و منفعل هستند یا پرخاشگری و رفتار های مخالفت آمیز بروز می دهند .

آسیب مغزی –نا توانی در یادگیری –عقب ماندگی ذهنی –عقب ماندگی ثانویه –رفتار های ضد اجتماعی و پر خاشگرانه –بزهکاری و رفتار و رفتار مجرمانه بزرگسالی از جمله آثار کودک آزاری است .

توجه به آثار کوتاه مدت و بلند مدت کودک آزاری در ارائه طرح در مانی مناسب از اهمیت بسیار بر خوردار است و نتایج مورد آزار قرار گرفتن یک کودک بر اساس شدت آزار و محیط پیرامئنکودک متفاوت است . اگر محیط اجتماعی یا خانواده یا مدرسه پرورش دهنده و حمایت کنندهباشد احتمالا کودک نتیجه یا برونداد بهتری خواهد داشت .

۱- خراش و جراحت بعد از بازگشت فرزندتان از منزل اقوام، مهد کودک، مدرسه و … با تیزبینی و به شکلی نامحسوس که باعث حساسیت کودک هم نشوید، بدن او را بررسی کنید. درباره این مساله از کودک سوال کنید و اگر نسبت به جواب او مشکوک شدید، مساله را به شکلی دیگر، برای مثال پرسیدن از افرادی که کودک نزد آنها بوده است. پیگیری کنید. اگر کودک گفت که مثلا زمین خورده باید دقت کنید که این جراحت یا آسیبی که کودک می گوید تناسبی دارد یا نه.
۲- عفونت های جنسی بروز هرگونه علائم عفونت های پوستی از قبیل تبخال تناسلی یا زگیل در نواحی تناسلی یا اطراف لب و دهان باید توسط پزشک بررسی شود و در صورت تایید پس از مشورت با پزشک این می تواند مطرح کننده شک در مورد آزار جنسی کودک باشد.
۳- زخم و خونریزی غیرعادی بعضی خونریزی ها مثلا خونریزی از ناحیه تناسلی یکی از مواردی است که باید به آن حساس باشید. به کودک هم باید یاد بدهید با دیدن خونریزی از این ناحیه باید بلافاصله به شما گزارش دهد.
 نشانه هایی که اگر دیدید، باید بیشتر شک کنید:
این نشانه ها، نشانه هایی نیست که خود والدین با دیدن آنها اقدام به بررسی شرایط کودک کرده و درصدد رفع مشکل بربیایند با دیدن هر کدام از این نشانه ها به روانشناس کودک و یا روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کنید.
۱- خراش و جراحت بعد از بازگشت فرزندتان از منزل اقوام، مهد کودک، مدرسه و … با تیزبینی و به شکلی نامحسوس که باعث حساسیت کودک هم نشوید، بدن او را بررسی کنید. درباره این مساله از کودک سوال کنید و اگر نسبت به جواب او مشکوک شدید، مساله را به شکلی دیگر، برای مثال پرسیدن از افرادی که کودک نزد آنها بوده است. پیگیری کنید. اگر کودک گفت که مثلا زمین خورده باید دقت کنید که این جراحت یا آسیبی که کودک می گوید تناسبی دارد یا نه.
۲- عفونت های جنسی بروز هرگونه علائم عفونت های پوستی از قبیل تبخال تناسلی یا زگیل در نواحی تناسلی یا اطراف لب و دهان باید توسط پزشک بررسی شود و در صورت تایید پس از مشورت با پزشک این می تواند مطرح کننده شک در مورد آزار جنسی کودک باشد.
۳- زخم و خونریزی غیرعادی بعضی خونریزی ها مثلا خونریزی از ناحیه تناسلی یکی از مواردی است که باید به آن حساس باشید. به کودک هم باید یاد بدهید با دیدن خونریزی از این ناحیه باید بلافاصله به شما گزارش دهد.
 ۶ اصل بعد از اینکه فهمیدید چه اتفاقی افتاده:
۱- نگران نشوید حالت مضطرب و آشفته شما، کودک را نیز مضطرب می کند.
۲- اقدامات اولیه اگر هر نوع آسیب با کمک های اولیه شما قابل کنترل شدن باشد، سعی کنید از درد جسمی کودک کم کنید تا کودک بداند شما پناه و همراه او هستید.
۳- سرکوفت نزنید حرفی نزنید که کودک بترسد یا فکر کند او را تنبیه می کنید.
۴- با او صحبت کنید به او اطمینان دهید که درباره مساله ای که برای او پیش آمده، با هیچ کس صحبت نمی کنید تا او با آرامش مساله را برای شما تعریف کند. اگر جایی به حرف های کودک شک کردید یا احساس کردید حرفی را نمی گوید یا در حال داستان سرایی و بزرگ کردن مساله است، موضوع را به سمتی که می خواهید ببرید تا به نتیجه برسید.
نشانه هایی که اگر دیدید، باید بیشتر شک کنید:
این نشانه ها، نشانه هایی نیست که خود والدین با دیدن آنها اقدام به بررسی شرایط کودک کرده و درصدد رفع مشکل بربیایند با دیدن هر کدام از این نشانه ها به روانشناس کودک و یا روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کنید.
۱- خراش و جراحت بعد از بازگشت فرزندتان از منزل اقوام، مهد کودک، مدرسه و … با تیزبینی و به شکلی نامحسوس که باعث حساسیت کودک هم نشوید، بدن او را بررسی کنید. درباره این مساله از کودک سوال کنید و اگر نسبت به جواب او مشکوک شدید، مساله را به شکلی دیگر، برای مثال پرسیدن از افرادی که کودک نزد آنها بوده است. پیگیری کنید. اگر کودک گفت که مثلا زمین خورده باید دقت کنید که این جراحت یا آسیبی که کودک می گوید تناسبی دارد یا نه.
۲- عفونت های جنسی بروز هرگونه علائم عفونت های پوستی از قبیل تبخال تناسلی یا زگیل در نواحی تناسلی یا اطراف لب و دهان باید توسط پزشک بررسی شود و در صورت تایید پس از مشورت با پزشک این می تواند مطرح کننده شک در مورد آزار جنسی کودک باشد.
۳- زخم و خونریزی غیرعادی بعضی خونریزی ها مثلا خونریزی از ناحیه تناسلی یکی از مواردی است که باید به آن حساس باشید. به کودک هم باید یاد بدهید با دیدن خونریزی از این ناحیه باید بلافاصله به شما گزارش دهد.
 ۶ اصل بعد از اینکه فهمیدید چه اتفاقی افتاده:
۱- نگران نشوید حالت مضطرب و آشفته شما، کودک را نیز مضطرب می کند.
۲- اقدامات اولیه اگر هر نوع آسیب با کمک های اولیه شما قابل کنترل شدن باشد، سعی کنید از درد جسمی کودک کم کنید تا کودک بداند شما پناه و همراه او هستید.
۳- سرکوفت نزنید حرفی نزنید که کودک بترسد یا فکر کند او را تنبیه می کنید.
۴- با او صحبت کنید به او اطمینان دهید که درباره مساله ای که برای او پیش آمده، با هیچ کس صحبت نمی کنید تا او با آرامش مساله را برای شما تعریف کند. اگر جایی به حرف های کودک شک کردید یا احساس کردید حرفی را نمی گوید یا در حال داستان سرایی و بزرگ کردن مساله است، موضوع را به سمتی که می خواهید ببرید تا به نتیجه برسید.
۵- با فرزندتان به روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه کنید تا فرزندتان با حرف زدن با او بتواند مساله را راحت بیان کند. ۶- به کسی نگویید درباره مراجعه فرزندتعان به متخصص، با کسی صحبت نکنید چون اولا باعث ناراحتی فرزندتان می شوید و در ثانی ممکن است به گوش فرد کودک آزار برسد و برای تلافی جویی دوباره کودک را مورد تهاجم قرار دهد.
دکتر پروانه صفایی مقدم